24 de out. de 2011

Tao Te Ching (Daŭdeĝingo)

 O Tao Te Ching (道德經) ou Dao de Jing, comumente traduzido pelo nome de "O Livro do Caminho e da sua Virtude", é um dos antigos escritos chineses mais conhecidos e importantes. A tradição diz que o livro foi escrito em cerca de 600 a.C. por um sábio que viveu na Dinastia Zhou chamado Lao Tzi (ou Lao Tsé, Lao Zi, Lao Tzu) ("Velho Mestre"), como um livro de provérbios relacionados com o Tao, e que acabou servindo como obra inspiradora para diversas religiões e filosofias, em especial o Taoísmo e o Budismo Chan (e sua versão japonesa o Zen).

A versão que será usada aqui é a traduzida por Mário Bruno Sproviero e pode ser encontra aqui.

La Daŭdeĝingo, kutime tradukita kiel "La Libro de la Vojo kaj de sia Virto", estas unu el la antikvaj ĉinaj verkoj plej konataj kaj gravaj. La tradicio diras ke la libro estis verkita ĉirkaŭe 600 a.k. (2600 jaroj malantaŭ) per saĝulo kiu vivis dum Zhou-a Dinastio nomita Laozio ("Maljunula Majstro"), kiel proverbaj libro relatita kun la Tao, kaj ke do, estis uzita kiel inspira fonto por pluraj religioj kaj filozofioj, speciale la Taoismo kaj la Zeno Budhaismo.

La versio kiu estos uzita ĉi tie estas la jam tradukita de Mário Bruno Sproviero kaj povas estis trovita ĉi tie.

---

1
o curso que se pode discorrer - não é o eterno curso
o nome que se pode nomear - não é o eterno nome

imanifesto - nomeia a origem do céu e da terra
manifesto - nomeia a mãe das dez-mil-coisas

portanto
no imanifesto - se contempla seu deslumbramento
no manifesto - se contempla seu delineamento

ambos... o mesmo saindo com nomes diversos
o mesmo diz-se mistério

mistério que se renova no mistério...
porta de todo deslumbramento

la vojo kiu oni povas diskuri - ne estas la senfina vojo
la nomo kiu oni povas nomigi - ne estas la senfina nomo

nemanifesto - nomigas la originon de la ĉielo kaj de la tero
manifesto - nomigas la patrinon de la dek-mil-aĵoj

tial
ĉe nemanifesto - oni mirindas sian ekblindigon
ĉe manifesto - oni mirindas sian ekplanadon

ambaŭ... la samo forirante kun pluraj nomoj
la samo onin diras ekblindigeco

kaŝiteco kiu renoviĝas en la kaŝiteco...
pordo de tio ekblindigeco


2
sob o céu
conhecer-se o que faz o belo belo - eis o feio!
conhecer-se o que faz o bom bom - eis o não bom!

portanto
o imanifesto e o manifesto - consurgem
o fácil e o difícil - confluem
o longo e o curto - condizem
o alto e o baixo - convergem
o som e a voz - concordam
o anverso e o reverso - coincidem

por isso

o homem santo - cumpre os atos sem atuar
pratica a doutrina sem falar

as dez mil coisas - operam sem serem impedidas
nascem sem serem possuídas
atuam sem serem dominadas

concluída a obra - ele não se atém
e só por não se ater - ela não se esvai

sub la ĉielo
oni koni kion faras la belon bela - jen la malbela!
oni koni kion faras la bonon bona - jen la ne bona!

tial
la nemanifesto kaj la manifesto - ribelas
la facila kaj la malfacila - kunfluas
la longa kaj mallonga - akordiĝas
la alta kaj la malalta - maldiverĝas
la sono kaj la voĉo - konsentas
la averso kaj reverso - kunokazas

pro tio

la sankta homo - plenumas la agojn sen aktori
praktikas la doktrinon sen paroli

la dek miloj aferoj - kaŭzas sen esti malpermisita
naskigas sen estas poseditaj
agas sen estas regitaj

finigita la verko - ĝi ne limiĝas
kaj nur por ne limiĝas - ĝi ne konsumiĝas
 

3
não primando os bons - o povo não compete
não prezando bens custosos - o povo não aladroa
não exibindo o desejável - seu coração não erra

por isso o governo do homem santo

esvazia os corações
sacia as entranhas
enfraquece as vontades
vigora os ossos
nunca deixa o povo com saber e desejos
não deixa o sábio ousar atuar

atuando o não-atuar então não há desgoverno

ne distingiĝante la bonaj - la popolo ne konkuras
ne estimante karajn havaĵojn - la popolo ne ŝtelas
ne montrante la deziriton - sia koro ne eraras

ĉar tio la registaro de la sankta homo

malplenas la korojn
satigas la enventraĵon
malfortigas la volojn
viglas la oston
neniam lasas la popolo ĉe scio kaj deziroj
ne lasas la saĝulon aŭdaci aktori

viglante la ne-aktoradon do ne ekzistas malregistarado


4
o curso é um vaso vazio
o uso nunca o replena

abismal!
parece o progenitor das dez mil coisas

abranda o cume
desfaz o emaranhado
harmoniza a luz
congloba o pó

profundo!
parece algo lá existir

eu não sei de quem é filho
afigura-se o anterior do ancestral

la vojo estas unu malplena poto
la uzado neniam plenas ĝin

mirindiga!
ŝajnas la naskiginta de la dek mil aferoj

kvietigi la pinton
malfari la embarasan
harmonigi la lumon
kunigas la polvon

profunda!
ŝajnas ion tie ekzisti

mi ne scias de kiu estas filo
imagas al si la malantaŭa de la antikva
 

5
o céu e a terra são sem amor-humano
consideram as dez-mil-coisas cães-de-palha

o homem santo é sem amor-humano
considera as dez-mil-coisas cães-de-palha

o vão entre o céu e a terra...
como se parece a um fole!

mas esvazia-se sem se contrair
move-se e ainda extravasa!

muitas palavras e números o limitam
melhor guardá-lo no íntimo

la ĉielo kaj la tero estas sen amo-homa
konsideras la dek-miloj-aferojn hundoj-el-pajlo

la sankta homo estas sen amo-homa
konsideras la dek-miloj-aferojn hundoj-el-pajlo

la vano inter la ĉielo kaj la tero...
kiel ŝajniĝas kvazaŭ balgo!

sed malpleniĝas sen kuntiriĝi
moviĝas kaj ankoraŭ malŝparas!

multaj da vortoj kaj nombroj limigas ĝin
bone konservu ĝin en la intima


6
o espírito do vale não morre
diz-se místico feminino

a porta do místico feminino
diz-se raiz do céu e da terra

suave e multíflua

parece lá existir
contudo opera fio a fio

la spirito de la valo ne mortigas
oni diras inan mistikon

la pordo de la ina mistiko
oni diras radikon de la ĉielo kaj de la tero

dolĉa kaj multflua

ŝajnigas tien ekzisti
kvankam agas fadenon por fadeno
 

7
o céu dura - a terra perdura
céu e terra - duram que duram

por não viverem para si
eis porque podem viver eternamente

por isso o homem santo
ficando atrás - sobressai
ficando fora - persiste

não será por não ter nada seu?
pode pois realizar o que é seu

la ĉielo daŭras - la tero longe daŭras
ĉielo kaj tero - daŭras ke daŭras

ĉar tio la sankta homo
staranta antaŭe - distingiĝas
staranta ekster - persistas

ĉu ne estos por nenio sian havas?
povas do realigi kion estas sia


8
o bem supremo é como água

água... apura as dez-mil-coisas sem disputa
habita onde os homens abominam

por isso abeira-se ao curso

morar - bom é onde
coração - bom é profundidade
doar - bom é amor
falar - bom é sinceridade
governo - bom é ordem
serviço - bom é capacidade
movimento - bom é quando

eis que só sem disputa não há oposição

la supera bone estas kiel akvo

akvo... kontrolas la dek-miloj-aferojn sen disputo
loĝas kien la homoj abomenas

ĉar tio alrandiĝas al kurso

loĝi - bona estas kie
koro - bona estas profundeco
donaci - bona estas amo
paroli - bona estas sincereco
registaro - bona estas ordo
ofico - bona estas taŭgeco
movo - bona estas kiam

jen ke nur sen disputo ne ekzistas opozicio
 

9
manter saturando - melhor cessar
seguir aguçando - não vai durar
sala cheia de ouro e jade - não se pode guardar
enfatuar-se com bens e fama - por si já dana

concluída a obra - abster-se
eis o curso do céu

teni trosaturigantan - plibona ĉesi
sekvi stimulantan - ne daŭras
ĉambro plena de oro kaj jado - oni ne povas konservi
vaneciĝi por havaĵoj kaj famo - por si jam damna

plenumita la verko - sin deteni
jen la vojo de la ĉielo


10
conseguir
a alma e o espírito num amplexo inseparável!
regular o sopro maleável como no recém-nascido
polir o espelho místico até ficar sem mácula!
amar a nação e reger o povo sem atuar!
no vaivém da porta do céu atuar qual mãe-pássaro!
ser iluminado nos quatro quadrantes sem ter saber!

gerar e criar
gerar sem possuir
atuar sem depender
presidir sem controlar

isto diz-se virtude mística

sukcesi
la animo kaj spirito en unu brakumo nedividebla!
reguli la maleeblan blovon kiel por ĵus-naksita
glari mistikan spegulon ĝis esti sen makulo!
ami nacion kaj regi popolon sem aktori!
dum zigzago de la pordo de la ĉielo agi kiel patrino-birdo!
esti heligita en la kvar kvadrantoj sen havi scion!

koncipi kaj eduki
koncipi sen teni
agi sen dependi
prezidi sen kontroli

tio oni diras mistikan virton


11
trinta raios perfazem o meão
no imanifesto o uso do carro

barro moldado faz o jarro
no imanifesto o uso do jarro

talham-se portas e janelas para a casa
no imanifesto o uso da casa

portanto
utilizando-se o manifesto útil fica o imanifesto

tridek fulmoj kompletigas la mezintan
per nemanifesto la uzado de la ĉaro

modelita argilo faras la akvopoton
per nemanifesto la uzado de la akvopoto

oni tranĉas podrojn kaj fenestrojn por la domo
per nemanifesto la uzado de la domo

tial
oni utiligante la manifeston utile fariĝas la nemanifesto
 

12
as cinco cores - cegam a visão do homem
os cinco tons - ensurdecem a audição do homem
os cinco sabores - embotam o paladar do homem
galopes e caçadas - frenesiam o coração do homem
bens custosos - obstam as ações do homem

por isso o homem santo
sendo entranhas não olhos
afasta o ali - agarra o aqui

la kvin koloroj - blindigas la vidon je homo
la kvin tonoj - malaŭdigas la aŭdosenton je homo
la kvin gustoj - malakrigas la gustumadon je homo
galopoj kaj ĉasadoj - maltrankiviliĝas la koro je homo
altprezaj havaĵoj - kontraŭas la agojn je homo

pro tio la sankta homo
estanta intestaroj ne okuloj
formovas la tien - ekkaptas la ĉi tien


13
honra e desonra são como o corcel em fuga
avalie grandes aflições como o corpo

porque se diz:
honra e desonra são como o corcel em fuga
a honra eleva - a desonra abate
ganhar esta - perder aquela é assustador
por isso se diz:
honra e desonra são como o corcel em fuga

porque se diz:
avalie grandes aflições como o corpo
eu tenho grandes aflições por ter corpo
sem corpo que aflições teria?

portanto

quem avalia o mundo como o corpo
este pode ter missão no mundo

quem ama o mundo como o corpo
este pode ter cargo no mundo

honoro kaj malhonoro estas kiel la kurĉevalo
kontrolu grandajn angorojn kiel la korpo

ĉar oni diras:
honoro kaj malhonoro estas kiel kurĉavelo forkurante
la honoro ascendas - la malhonoro malascendas
venki ĉi tiun - malvenki tiun estas terura
pro tio oni diras:
honoro kaj malhonoro estas kiel kurĉevalo forkurante

ĉar oni diras:
kontrolu grandajn angorojn kiel la korpo
mi havas grandajn angorojn pro mi havas korpon
sen korpo kiajn angorojn mi havus?

tial

kiu kontrolas mondon kiel korpo
tiu povas havi celon en la mondo

kiu amas mondon kiel korpo
tiu povas havi oficon en la mondo

14
ao olhá-lo - não se vê - o nome soa yi
ao escultá-lo - não se ouve - o nome soa xi
ao tocá-lo - não se obtém - o nome soa wei

estas três não se podem decompor
portanto entremeados constituem um

seu alto não se alumbra
seu baixo não se assombra

contínuo contínuo... sem se poder nomear

retoma a não-coisa

isto se diz: forma do não-forma
imagem do não-coisa
isto se diz: claroescurecer

ao defrontá-lo - não se vê o rosto
ao segui-lo - não se vê o verso

reintegrando-se ao curso da antiguidade
pode-se reger o presente

poder conhecer origem da antiguidade
isto se diz: o desemaranhar do curso

rigardante ĝin - oni ne vidas - la nomo sonas yi-on
aŭskultante ĝin - oni ne aŭdas - la nomo sonas xi-on
tuŝante ĝin - oni ne havas - la nomo sonas wei-on

tiuj tri ne povas sin malkonsistigi
tial intermezoj ĝin konsistigas unu

sia alto ne iluminiĝas
sia malalto ne timiĝas

senĉesa senĉesa... sen poviĝi nomigi

reprenas la ne-aĵon

tio oni diras: formo de la ne-aĵo
bildo de la ne-aĵo
tio oni diras: klaromalklarigo

kontraŭante ĝin - oni ne vidas la vizaĝon
sekvante ĝin - oni ne vidas la dorsflankon

rekuniĝante onin al vojo de la antikveco
oni povas regi estanton

povos koni originon de la antikveco
tio oni diras: la malembaragi de la kurson


15
na antiguidade os que bem atuavam o curso:
sutilmente sublimes - misticamente penetrantes
tão profundos que não podiam ser conhecidos

e só porque incognoscíveis força-se configurá-los

cautelosos! - como a transpor águas hibernais
vacilantes! - como a temer vizinhos dos quatro cantos
reverentes! - como hóspedes
evanescentes! - como gelo a derreter
genuínos! - como lenho tosco
abertos! - como o vale
opacos! - como a água turva

quem pode pelo repouso aos poucos clarear o turvo?
quem pode pelo movimento aos poucos avivar a paz?

quem guarda este curso não quer fica pleno
e só por não ficar pleno pode recôndito renovar-se

en la antikveco kiuj bonaj agis la vojon:
subtile noblegulaj - mistike eniĝaj
tiel profundaj ke ili ne povas esti konataj

kaj nur ĉar nekoneblaj oni devigas difini ilin

singardulaj! - kiel transpasi vintredormajn akvojn
ŝanceliĝulaj! - kiel temigi najbarojn el kvar anguloj
riverenculaj! - kiel gastoj
momentulaj! - kiel glacio fluidiĝante
malfermulaj! - kiel la valo
senbrilulaj! - kial la malklara akvo

kiun povas per restado iom post iom klarigi la malklaran?
kiun povas per movado iom post iom vivigi pacon?

kiu konservas tiu vojo ne volas resti plenon
kaj nur por ne resti plenon ĝi povas kaŝitan renoviĝi


16
atingindo o vazio extremo
conservar-se firme no repouso

as dez-mil-coisas confluindo
eu assim as contemplo no refluxo:

eis que as coisas no florescimento
retornam uma a uma à raiz

o retorno à raiz soa: repouso
isto se diz: retornar ao destino
o retorno ao destino soa: eternidade
conhecer a eternidade soa: alumbramento

não conhecer a eternidade é tresloucar no azar
conhecer a eternidade é englobante

englobamento - então justiça
justiça - então mediação
mediação - então céu
céu - então curso
curso - então duração

dissolvendo-se o corpo - não periga

atingite la ekstreman malplenecon
konserviĝas stabila en ripozo

la dek-miloj-aferoj kunfluinte
mi tiel rigardadas ĝin en forfluo:

jen ke aferoj dum floradado
revenas unu post unu al radiko

la reveno al radiko sonas: ripozo
tio oni diras: reveni al destino
la reveno al destino sonas: senfineco
koni la senfineco sonas: raviteco

ne koni la senfineco estas freneziĝi sub hazardo
koni la senfineco estas englobiganta

englobeco - do justeco
justeco - do perado
perado - do ĉielo
ĉielo - do vojo
vojo - do daŭrado

onin dissolvante la korpo - ne danĝeras


17
a alta antiguidade não conhecia os regentes

tempos depois - eram amados e louvados
tempos depois - foram temidos
tempos depois - são vilipendiados

estes de pouca fé não merecem fé

pensativos!
aqueles sim pesavam as palavras

concluída a obra as coisas decorriam
as cem famílias juntas diziam:
por nós somos o que somos

la anktikvecego ne konadis la regantoj

post tempoj - estadis amataj kaj laŭdataj
post tempoj - estis temigitaj
post tempoj - estas malestimataj

tiuj kun malmulta fido ne indas fidon

meditemaj!
tiuj ja pripensadis la vortojn

plenumita la verko la aferoj forpasis
la cent familioj kune diradis:
por ni estas ni kio ni estas


18
o grande curso reflui...
surge amor humano e justiça

sabedoria e crítica afluem...
surge a grande hipocrisia

os vínculos familiares discordam...
surgem os deveres filiais e paternais

nações e familias no caos...
surgem os ministros leais

la granda vojo refluas...
ekaperas homa amo kaj justeco

saĝo kaj kritiko ekfluas...
ekaperas la granda hipokrito

la familiajn ligojn malkonsentas...
ekaperas la filaj kaj patraj devoj

nacioj kaj familioj en la kaoso...
ekaperas la fidelaj ministroj


19
não à santidade - fora a sabedoria
o povo é cem vezes favorecido

não ao amor humano - fora a justiça
o povo volta a ser filial e paternal

não ao engenho - fora o ganho
não há roubos - não há assaltos

estas três sentenças são ornamentos
ornamentos não suficientes

deve vigorar pois esta regência:

mostrar-se como seda natural
abraçar o lenho tosco
diminuir seus interesses
diluir suas paixões

ne je sankteco - escepte la saĝo
popolo estas cent oble favorigita

ne al homa amo - escepte la justeco
popolo refariĝas fila kaj patra

ne al inĝeno - escepte profito
ne ekzistas raboj - ne ekzistas alsaltoj

tiu ĉi tri sentencoj estas ornamoj
ornamoj ne sufiĉaj

devas validi ĉar tiu ĉi reĝeco:

montriĝi kia natura silko
brakumi la maldelikatan ksilemon
malpligrandigi siajn interesojn
dilui siajn amegojn


20
não ao estudo - e foi-se a inquietação
"sim" e "pois não" - quanto se distinguem?
bem e mal - como se distinguem?
o que os homens temem - não se pode não temer?

estéril! esse nem sim nem não

A massa efusiva e mais efusiva
como no gozo de um festim sacro
como nos altos e sagrar a primavera

só eu ancorado! nesse ainda sem auspícios...
como recém-nascido antes de se acriançar
marionete! sem para onde retomar

a massa tem o supérfluo
só eu sem quê nem para quê
eu.. que coração de idiota
oh! confuso e mais confuso

a gente brilha que brilha
só eu ofuscando e aparvalhado

a gente vibra que vibra
só eu melancólico e mais melancólico
plácido! tal qual o mar
ao vento! como sem lugar

a massa tem com quê
só eu obstinado e tosco

mas só eu diferente dos outros
dignificando a mãe nutriente

ne al studado - kaj foriris la nekvietecon
"jes" kaj "ĉar ne" - kiam oni distigiĝas?
bone kaj malbone - kiel oni distingiĝas?
kion la homojn timigas - oni ne povas ne temigi?

vana! tiu nek jes nek ne

La amaso fervora kaj pli fervora
kiel dum ĝojo de sankta festeno
kiel en la altaĵoj kaj sanktigi la printempon

nur mi senmova! en tiu ankoraŭ sen aŭspicioj...
kiel tujnaskiĝinta antaŭ pri knabigi sin
marioneto! sen ĉesi sen rekomenci

la amaso havas la superflua
nur mi sen kio kaj nek por kio
mi... kia koro el stultulo
ho! malklara kaj pli malklara

oni brilas kaj brilas
nur mi blinduminte kaj stulta

oni festas kaj festas
nur mi mornita kaj pli mornita
kvieta! tia kia la maro
ĉe vento! kiel sen loko

la amaso havas ion
nur mi obstinita kaj kruda

sed nur mi malsimila kontraŭ aliuloj
mirindigante la patrinon nutrecon


21
os traços da grande virtude só provem do curso

o curso feito coisa... - tão ofuscante que eclipsa

eclipsado! ofuscante! - em seu interior há imagem
ofuscante! eclipsado! - em seu interior há coisa
isolado! abscôndito! - em seu interior há essência

essa essência... pura verdade
em seu interior há fidelidade

da antiguidade até o presente
seu nome não muda
e assim examina o surgir de tudo

como sei a forma de tudo surgir?
pelo aqui

la spuroj de la granda virto nu devenas de la vojo

la vojo jam fari afero... - tiel blindiga ke ĝi eklipsas

ekplipsita! blindigita! - interne si ekzistas bildo
blindgita! ekplipsita! - interne si ekzistas afero
izolita! kuŝata! - interne si ekzistas esenco

tiu esenco... tuta vero
interne si ekzistas fideco

de la antikveco ĝis la estanta
sia nome ne ŝanĝas
kaj tiel kontrolas eknaskiĝi de ĉio

kiel mi scias la maniero pri tute eknaskiĝi?
per ĉi tie


22
curvando - então fica inteiro
retorcendo - então fica direito
esvaziando - então fica pleno
desgastando - então fica novo
sendo pouco - então é obtido
sendo demais - então é perturbador

assim
o homem santo abraçando o uno
torna-se modelo sob o céu

não se exibindo - então brilha
não se afirmando - então figura
não se vangloriando - então tem mérito
não se enaltecendo - então perdura

só por não disputar
sob o céu ninguém pode com ele disputar

o adágio antigo: "curvando então fica inteiro"
como pode ser palavra vazia?

em verdade integra nele reintegrando

kliniganta - do restas tuta
tordanta - do restas korekta
malplenanta - do restas plena
uziantada - do restas nova
estinta malmulte - do estas havita
estinta troe - do estas terura

tiel
la sankta homo brakumanta la unu
fariĝis ŝablono sub la ĉielo

ne montriĝas - do brilas
ne asertigâs - do figuras
ne fierigas sin - do havas meriton
ne laŭtiĝas - do daŭras

nur pro ne vetbatali
sub la ĉielo neniu povas kontraŭ ĝi vetbatali

la antikva sentenco: "kliniganta do restas tuta"
kiel povas esti senenhava vorto?

vere kompletigas en tiu rekompletigante
 

23
falar diluído é o natural

portanto

um vendaval não dura uma manhã
um temporal não dura um dia

quem os fomenta?
céu e terra

céu e terra - sua fúria não dura
quanto mais a intempérie humana!

portanto
quem segue o curso - une-se ao curso
quem segue a virtude - une-se à virtude
quem segue a perdição - une-se à perdição

quem se une ao curso - este o acolhe com alegria
quem se une à virtude - esta o acolhe com alegria
quem se une à perdição - esta o acolhe com alegria

pouca fé não merece fé

paroli diluita estas la natura

tial

ventego ne daŭras tutan matenon
malbona vetero ne daŭras unu tagon

kiun fortigas ili?
ĉielo kaj tero

ĉielo kaj tero - sia irado ne daŭras
ju pli la homa irado!

tial
kiu sekvas la vojon - unuiĝas al la vojo
kiu sekvas la virton - unuiĝas al la virto
kiu sekvas la pereon - unuiĝas al la pereo

kiu unuiĝas al la vojo - tiu ricevas lin feliĉe
kiu unuiĝas al la virto - tiu ricevas lin feliĉe
kiu unuiĝas al la pereo - tiu ircevas ricevas lin feliĉe

malmulto fido ne indas fidon


24
na ponta dos pés - não se firma
escarranchado - não se anda

quem se exibe - não brilha
quem se afirma - não figura
quem se vangloria - não tem mérito
quem se enaltece - não perdura

isto em relação ao curso soa:
superfluidade - parasitismo
coisas que todos abominam

portanto
quem no curso - nelas não incorre

kontraŭ piedaj pintoj - ne firmiĝas
piede tro malfermita - oni ne paŝas

kiu montriĝas - ne brilas
kiu asertiĝas - ne figuras
kiu fieriĝas - ne havas meriton
kiu laŭtiĝas - ne daŭrigas

tio rilate al la vojo sonas:
fluegi - parazitismo
aferoj kiujn ĉiujn abomenas

tial
kiu en la vojo - en tiuj ne enfalas


25
há algo indefinido porém perfeito
antes de nascerem céu e terra

silente! apartado!
fica só - não muda
tudo pervade - nada periga

pode ser considerado a mãe sob o céu

eu não sei seu nome
dou-lhe a grafia: (dao)
forçado a nomeá-lo digo: grande

grande soa: além
além soa: longínquo
longíquo soa: retornante

portanto

o curso é grande
o céu é grande
a terra é grande
o mediador é grande

no universo há quatro grandes
o mediador é um dos quatro

o homem segue a terra
a terra segue o céu
o céu segue o curso
o curso segue a si mesmo

ekzistas io nedifina tamen perfekta
antaŭe naskiĝis ĉielo kaj tero

silenta! malkuniga!
restas sola - ne ŝanĝas
ĉio tralasas - nenio danĝeras

povas estis konsiderita la patrino sub ĉielo

mi ne scias sian nomon
mi donas ĝin la skribmaniero: (daŭ)
fortinte nomigas ĝin mi diras: grandan

granda sonas: krom
krom sonas: malproksima
malproksima sonas: revenante

tial

la vojo estas granda
la ĉielo estas granda
la tero estas granda
la pereulo estas granda

en la universo ekzistas kvar grandaĵoj
la pereulo estas unu ella kvar

la homo sekvas la teron
la tero sekvas la ĉielon
la ĉielo sekvas la vojon
la vojo sekvas sin mem


26
o pesado é raiz do ligeiro
o repouso é senhor do agitado

por isso o homem santo

na jornada não larga o peso da bagagem
embora tenha visões magníficas fica calmo e distante

que fazer?
é senhor de dez mil carros
e por ele desleixa o império?

sendo ligeiro - então perde a raiz
sendo agitado - então perde a soberania

la peza estas radiko por la rapida
la restado estas mastro de la agitita

tial la sankta homo

dum la vojado ne lasas la pezo de la pakaĵo
kvankam ĝi havas belegajn vidadojn ĝi restas trankvila kaj malproksima

kion fari?
estas mastro de dek miloj da ĉaroj
kaj per ĝin ĉu neglektas la imperion?

estanta rapida - do perdas la radikon
estanta agitita - do perdas la suverenecon


27
bom caminhar - não deixa vestígio
boa fala - não tem jaças a aquilatar
boa computação - não usa talhas nem fichas
bom fecho - não usa trancas e não se abre
boa ligação - não tem cordas e não se solta

por isso o homem santo

bom sempre em salvar homens
portanto não há homens rejeitados

bom sempre em salvar coisas
portanto não há coisas rejeitadas

isto se diz: adentrar o alumbramento

portanto

o homem bom é modelo para o não-bom
o homem não-bom é potencial para o bom

sem apreciar o modelo e cuidar do potencial
mesmo a sabedoria será grande extravio

isto se diz: essencial ao deslumbramento

bona paŝado - ne spuras
bona parolado - ne havas erarojn por plibonigi
bona kalkulado - ne uzas alkarazojn nek ĵetonojn
bona beko - ne uzas riglilojn nek malfermiĝas
bona ligado - ne havas ŝpuroj nek malligiĝas

tial la sankta homo

bona ĉiam pri savi homojn
tamen ne havas neakceptitajn homojn

bona ĉiam pri savi aferojn
tamen ne havas neakceptitajn aferojn

tio oni diras: enigi la iluminecon

tial

la bona homo estas ŝablono por la ne-bona
la ne-bona homo estas potencialo por la bona

sen provi la ŝablonon kaj zorgi la potencialon
eĉ la saĝeco estos granda devojigo

tio oni diras: esencialo al raveco


28
conhecer o masculino - conservar o feminino
é tornar-se álveo do mundo

tornando-se o álveo do mundo
a virtude não escorre
e volta a ser recém-nascido

conhecer o claro - conservar o escuro
tornar-se o ideal do mundo

tornando-se ideal do mundo
a virtude eterna não flutua
e volta a ser não-atual

conhecer o glorioso - conservar o vergonhoso
tornar-se o vale do mundo

tornando-se o vale do mundo
a virtude eterna é suficiente
e retorna a ser lenho-tosco

decomposto o lenho-tosco
eis compostas as funções

o homem santo usando-o
torna-se dirigente do funcionalismo

portanto
a grande regência não faz cortes

konigi la viro - konservi la ino
estas fariĝos kuŝujo de la mondo

fariĝas la kuŝujo de la mondo
la virto ne elfluas
refariĝas tujnaskinto

konigi la helon - konservi la malhelon
fariĝos la idealo de la mondo

fariĝas la idealo de la mondo
la senfina virto ne flosas
kaj refariĝas ne-aktuala

konigi la gloregon - konservi la hontecon
fariĝos la valo de la mondo

fariĝas la valo de la mondo
la sefina virto sufiĉas
kaj refariĝas ksilemo-krudo

putrigi la ksilemon-krudon
jen kunmetitaj la funkcioj

la sankta homo uzanta ĝin
fariĝos estro de la funkciismo

tial
la granda regado ne faras kortumojn


29
querer abarcar o mundo e nele atuar
eu vejo não ser alcançável...

o mundo é um vaso espiritual
não é possível nele atuar

o atuante - arruína-o
o abarcador - perde-o

portanto

as coisas - ora precedem - ora seguem
- ora amainam - ora enfurecem
- ora prosperam - ore declinam
- ora afluem - ora refluem

por isso

o homem santo afasta - o demasiado
- o desmesurado
- o desqualificado

voli ĉirkaŭpreni la mondon kaj en ĝi agi
mi vidas ne esti atingebla...

la mondo estas spirituala kruĉo
ne estas eble en ĝi agi

agantulo - perei ĝin
la ĉirkaŭprenantulo - perdas ĝin

tial

la aferoj - foje konduas - foje sekvas
- foje trankviligas - foje maltrankviligas
- foje bonprofitas - foje malbonprofitas
- foje alfluas - foje refluas

tial

la sankta homo formovas - la troa
- la nemezurita
- la nekvalita


30
os que ajudam o soberano pelo curso
esses não violam com armas o mundo

tal ação provoca reação

onde campeiam tropas - aí crescem espinhos
após grandes combates - sempre anos nefastos

bom é apenas o desfecho
e basta!

não ousar dominar com violência

o desfecho sem apoteose
o desfecho sem repressão
o desfecho sem arrogância
o desfecho porque irremediável
o desfecho sem violência

as coisas reforçando-se caducam

isto se diz: sem curso

sem curso - logo o decurso

tiuj kiuj helpas suverenulon dum vojo
tiuj ne profanas mondon kun armoj

tia ago faras reagon

kie restas militaroj - tie kreskigas dornojn
poste grandaj bataloj - ĉiam malbonegaj jaroj

bona nur estas la konkludo
kaj sufiĉas!

ne aŭdaci surregi per perforto

la konkludo sen apoteozo
la konkludo sen haltigo
la konkludo sen aroganteco
la konkludo ĉar nesolveblo
la konkludo sen perforto

la aferoj refortiĝas kadukiĝi

tio oni diras: sen vojo

sen vojo - baldaŭ devojo


31
eis que belas armas não são instrumentos auspiciosos
são coisas que todos abominam

portanto
quem no curso - delas não se ocupa

o nobre em casa honra a esquerda
no uso de armas honra a direita

armas não são instrumentos auspiciosos
não são instrumentos do nobre

se inelutável usa-as
pondo calma e moderação acima

vence sem embelezar a vitória

quem faz isso exulta em matar pessoas
esse não pode obter seus intentos no mundo

nos eventos benéficos prefere-se a esquerda
no eventos maléficos prefere-se a direita

o general da reserva fica à esquerda
o general do comando fica à direita
a dizer que observa-se o rito fúnebre

massacres são pranteados com ais e lamentos
na vitória militar observa-se o rito fúnebre

jen belaj armoj ne estas bonaŭgaraj iloj
estas aferoj pri kiu ĉiuj abomenas

tial
kiu en la vojo - de tiuj ne okupiĝas

noblulo hejme honoras maldesktre
uzante armoj honoras dekstre

armoj ne estas bonaŭguraj iloj
ne estas noblulaj iloj

se neevitebla uzu ilin
teni trankvilon kaj moderadon super

venkas sen belegi la venkon

kiu tion faras plezurigas pri mortigi homojn
tiu ne povas havi siajn celojn en la mondo

dum la bonfarantaj okazaĵoj onin preferas maldekstre
duma la malbonfarantaj okazaĵojn oni preferas dekstre

la rezerva generalo restas maldekstre
la komanda generalo resas dekstre
dirante pri oni rimarkigas la funebran riton

buĉadoj estis larmade per doloroj kaj bedaŭroj
en la milita venko oni rimarkigas la funebran riton


32
curso... lenho-tosco sempre sem nome

embora pequeno pequeno o mundo porém não o pode sujeitar

príncipes e reis podendo preserva-lo
as dez mil coisas por si se subordinam

céu e terra em conúbio rorejam doce orvalho
o povo sem ser ordenado por si se coordena

feito o corte - logo surgem os nomes
já havendo os nomes - aí deve-se saber parar
sabendo parar - nada periclita

um simile do curso no mundo:
o arroio e vale indo para o rio e mar

vojo... ksilemon-krudon ĉiam sen nomo

kvankam eta eta la mondo tamen ne povas subjuĝi ĝin

reĝidoj kaj reĝoj povante gardadi ĝin
la dek mil aferoj mem subordigi

ĉielon kaj teron ligante verŝas dolĉan roson
popolo sen esti ordenita mem kunordigas

farita tranĉo - baldaŭ aperas la nomojn
jam havinta la nomojn - do oni devas scii ĉesi
sciante ĉesi - nenio danĝeriĝas

unu simile de la vojo en mondo:
la rivereto kaj valo fluante al rivero kaj maro


33
quem conhece o outro - é sábio
quem conhece a si mesmo - é iluminado

quem vence o outro - tem força
quem vence a si - é forte

quem se contenta - é rico
quem se força a andar - tem querer
quem não perde seu lugar - perdura

quem morre sem se anular - tem a vida

kiu konas aliulon - estas saĝa
kiu konas si mem - estas iluminita

kiu venkas aliulon - havas forton
kiu venkas al si - estas forta

kiu kontentiĝas - estas riĉa
kiu devigas sin por paŝadi - havas voli
kiu ne perdas sian lokon - daŭrigas

kiu mortiĝas sen nuligi sin - havas vivon


34
o grande curso é transbordante
ele pode à esquerda e à direita

as dez mil coisas dele dependem para viver
nunca são rejeitadas

completa a obra - e não se apropria

veste e nutre as dez mil coisas e não se faz senhor
pode ser nomeado no que é pequeno

as dez mil coisas a ele retornam - e não se faz senhor
pode ser nomeado como grande

e só por não se fazer grande
pode realizar sua grandeza

la granda vojo estas elverŝiĝante
ĝi povas maldesktren kaj dekstren

la dek mil aferoj de ĝi dependas por vivadi
neniam estas neakceptitaj

plenumas verkon - kaj ne alpropiĝas

vestas kaj nutras la dek mil aferoj kaj ne fariĝas mastro
povas esti nomigita en kio estas eta

la dek mil aferoj al ĝi revenas - kaj ne fariĝas mastro
povas esti nomigita kiel granda

kaj nur pro ne fariĝas granda
povas realigi sian grandecon


35
retendo a grande imagem
o mundo acorre
acorre sem prejudicar

assim a grande paz

música e atrativos...
para o hóspede de passagem

o que vai da boca do curso...
tão diluído que a nada sabe!

olhá-lo não basta para o ver
ouví-lo não basta para o escutar
usá-lo não basta para o esgotar

retenante la grandan bildon
la mondo refuĝas
refuĝas sen malhelpi

tiel la granda paco

muziko kaj alligaĵoj...
por la gasto pasante

kio iras de la buŝo de la vojo...
tiom diluita ke al nenio scias!

vidi ĝin ne sufiĉas por vidi
aŭdi ĝin ne sufiĉas por aŭskulti
uzi ĝin ne sufiĉas por finigi


36
quer-se a contração:
é preciso consolidar a expansão

quer-se o enfraquecimento:
é preciso consolidar o fortalecimento

quer-se a decadência:
é preciso consolidar o florescimento

quer-se a privação:
é preciso consolidar a doação

isto se diz: iluminação sutil

suavidade vence violência

não deve o peixe sair das profundezas
nem a potestade do reino a outros mostrar-se

oni voli kuntiradon:
necesas solidigi pligrandadon

oni voli malfortecadon:
necesas solidigi fortadon

oni voli pereecon:
necesas solidigi floradadon

oni voli senigadon:
necesas solidigi donacon

tio oni diras: subtila iluminado

dolĉado venkas perforton

ne devas fiŝon eliras profundecojn
nek la divineco de la regno al aliuloj montriĝi
    

37
o curso sempre não atuando
e nada fica por atuar

príncipes e reis podendo preservá-lo
as dez mil coisas por si se transformam

transformadas e surgindo o desejo
eu o reprimo pelo lenho sem nome

no lenho-tosco sem nome
eis que de fato não há desejo

sem desejo fica-se em repouso
o mundo por si se fixa

la vojon ĉiam ne agante
kaj nenio restas por agi

reĝidoj kaj reĝoj povante zorgi ĝin
la dek mil aferoj per si fariĝas

aliformigitaj kaj ekaperintaj la deziro
mi retenas ĝin per ksilemo sen nomo

en sen nomo ksilemo-krudo
jen ke fakte ne ekzistas deziro

sen deziro restiĝas ripozante
la mondo per si sin deteminas


38
a virtude superior não ostenta virtude
por isso tem virtude

a virtude inferior não se despe de virtude
por isso não tem virtude

a virtude superior não atua - não ficando por atuar
a virtude inferior não atua - ficando por atuar

o amor-humano superior atua - não por ter de atuar
a justiça superior atua - por ter de atuar

o rito superior atua - ninguém corresponde
aí arregaça as mangas indo às vias de fato

portanto
perdido o curso - eis a virtude
perdida a virtude - eis o amor-humano
perdido o amor-humano - eis a justiça
perdida a justiça - eis o rito

ora o rito dilui fé e fidelidade
sendo pois cabeça de toda desordem
o saber prematuro é mera flor do curso
sendo pois princípio de todo desatino

por isso
o homem em plena maturidade...
ocupa-se do denso e não do diluído
ocupa-se do real e não da florescência

portanto
afasta o ali - agarra o aqui

la supera virto ne pozas virton
tial havas virton

la malsupera virto ne senvestiĝas de la virto
tial ne havas virton

la supera virto ne agas - ne restante por agi
la malsupera virto ne agas - restante por agi

la supera amo-homa agas - ne pro devigas agi
la supera justeco agas - pro devigi agi

la supera rito agas - neniu respondas
do fine decidas kaj fakte agante

tial
perdita la vojo - jen la virto
perdita la virto - jen la amo-homa
perdita la amo-homa - jen la justeco
perdita la justeco - jen la rito

fojo rito diluas fido kaj fideco
estante ĉar kapo por ĉia neordeco
la antaŭtempa scio estas nura voja floro
estante ĉar komenco por ĉia malsaĝaĵo

tial
la homo dum plena plenkreskuleco...
okupiĝas per densa kaj ne per diluita
okupiĝas per realaĵo kaj ne per floreco

tial
formovas la tie - ekkaptas la ĉi tie


39
eis a unificação dos primórdios

o céu uno - ficou claro
a terra unificada - ficou tranquila
o espírito uno - ficou animado
o vale uno - ficou repleno
as dez mil coisas unificadas - ficaram geradoras
príncipes e reis unos - ficaram fidedignos

isso conseguiu-se pela unificação

o céu não claro - talvez rachasse
a terra não tranquila - talvez implodisse
o espírito não animado - talvez sucumbisse
o vale não repleno - talvez arruinasse
as dez mil coisas não geradoras talvez ruíssem
príncipes e reis não fidedignos talvez tombassem

portanto
o digno tem suas raízes no humilde
o alto tem suas bases no baixo

por isso
príncipes e reis se intitulam:
orfãos viúvos indigentes

será por suas raízes no humilde? não?

portanto
a glória suprema não se vangloria

não esmerar como jade mas rusticar como pedra

escritos do curso e sua vitrtude

jen la unuiĝado de la pratempoj

la ĉielo unu - restis klare
la tero unuiĝinta - restis trankvile
la spirito unu - restis gaje
la valo uno - restis terplenigite
la dek mil aferoj unuiĝintaj - restis koncipantajn
reĝidoj kaj reĝoj unuj - restis fidindajn

tio oni atingis per unuiĝintadon

la ĉielo ne klara - eble rompus
la tero ne trankvila - eble implodigus
la spirito ne gaja - eble subfalus
la valo ne terplenigita - eble pereigus
la dek mil aferoj ne koncipiante eble falegus
reĝidoj kaj reĝoj ne fidindaj eble falus

tial
indulo havas siajn radikoj ĉe la humileco
altulo havas siajn bazoj ĉe la malalto

tial
reĝidoj kaj reĝoj moŝtigas sin
orfoj vidvoj senhavuloj

estus per siaj radikoj en la humileco? ĉu ne?

tial
la supera gloro ne fieriĝas

ne gliti kiel jado sed malgliti kiel ŝtono

verkoj de la vojo kaj sia virto


40
retomar - é o mover do curso

suavidade - seu operar

sob o céu

as dez mil coisas nascem no manifesto
o manifesto nasce do imanifesto

rekapti - estas la movado de la vojo

dolĉeco - sia operacii

sub ĉielo

la dek mil aferoj naskiĝas en la manifesto
la manifesto naskiĝas de la nemanifesto


41
a pessoa superior escutando o curso
pratica-o zelosamente

a pessoa mediana escutando o curso
ora insiste ora desiste

a pessoa inferior escutando o curso
ri estrepitosamente

não risse não seria o curso

por isso há nos provérbios

o curso claro - parece escuro
o curso progressivo - parece retrógrado
o curso plano - parece escabroso
a virtude superior - parece um vale
a grande candura - parece vergonha
a virtude larga - parece avara
a virtude firme - parece fugaz
a virtude sólida - parece carcomida
o grande quadrado - não tem cantos
o grande talento - é tardio
a grande música - dilui o som
a grande imagem - não tem figura

o curso oculta-se no sem-nome
e só o curso em bem atuar a doação de si

la supera homo aŭskultante la vojon
praktikas ĝin zorge

la homo meza aŭskultante la vojon
tempo insistas tempo malinsistas

la malsupera homo aŭskultante la vojon
ridas ronke

ne ridus ne estus la vojo

tial ekzistas en la popoldiroj

la vojo klara - aspektas malklaran
la vojo progresanta - aspektas malprogresantan
la vojo plata - aspektas bizaran
la virto supera - aspektas valon
la granda neivo - aspektas honton
la virto vasta - aspektas avaran
la virto firmiga - aspektas maldaŭran
la virto fortika - aspektas pereigan
la granda kvadro - ne havas angulojn
la granda talento - estas frua
la granda muziko - diluas la sonon
la granda bildo - ne havas figuron

la vojo kuŝiĝas sub la sen-nomo
kaj nur la vojo en bone agi la donacadon de si


42
o curso - gera o um
o um - gera o dois
o dois - gera o três
o três - gera as dez mil coisas

as dez mil coisas têm atrás sombra (Yin)
elas abraçam na frente a luz (Yang)
o éter vazio para compor a harmonia

o que os homens mais abominam?
ser órfão viúvo indigente
reis e príncipes a si se intitulam

portanto

as coisas - ora perder é ganho
- ora ganhar é perda

a tradição dos homens eu também transmito:
os violentos não alcançam sua morte

eu o considerarei pai da doutrina

la vojo - generas la unu
la unu - generas la du
la du - generas la tri
la tri - generas la dek mil aferojn

la dek mil aferoj havas malantaŭ ombron
ili brakumas antaŭe la lumo
la etero malplena por plenumi harmonion

kion la homoj pli abomenas?
esti orfo vidvo senhavulo
reĝoj kaj reĝidoj mem moŝtiĝas

tial

la aferoj - tempo perdi estas gajno
- tempo gajni estas perdo

la tradicio de la homoj ankaŭ mi instruas:
perfortulaj ne atingas sian morton

mi ĝin konsideras parto de la doktrino


43
sob o céu o mais suave...
desembesta pelo mais firme sob o céu

sem manifestação penetra o impenetrável

por isso
eu conheço a vantagem de não-atuar

a doutrina sem palavras

a vantagem de não-atuar

sob o céu poucos alcançam

sub la ĉielo la pli dolĉa
ĵetegas por la pli firma sub la ĉielo

sen manifestado traboras la netraboreblan

tial
mi konas profiton de ne-agi

la doktrino sen vortoj

la profito de ne-agi

sub la ĉielo iom da homoj atingas


44
o nome ou a pessoa - qual preferir?
a pessoa ou as posses - que valorizar?

o ganho ou a perda - qual dói mais?

por isso

demasiada poupança - traz grande dispêndio
excessivo acúmulo - traz enorme desperdício

sabendo bastar-se - não se passa vergonha
sabendo conter-se - não se corre perigo

pode-se por isso perdurar

la nomo aŭ la homo - kiun vi preferas?
la homo aŭ la havaĵoj - kiun vi estimas?

la profito aŭ la malprofito - kiu pli doloras?

tial

tro ŝparo - faras grandan elspenon
troa amasigo - faras vastan malŝparon

sciante sufiĉiĝi - oni ne hontas
sciante ĉesiĝi - oni ne danĝeras

oni povas pro tio daŭrigi


45
a grande realização - parece defeituosa
seu efeito não degenera

a grande plenitude - parece vazia
seu efeito não decresce

a grande retidão - parece sinuosa
a grande habilidade - parece bisonha
a grande eloquência - parece balbuciante

o repouso vence a agitação
o frio vence o quente

pureza e repouso são o ajuste do mundo

la granda farado - aspektas fuŝitan
sia efekto ne malgeneras

la granda pleneco - aspektas malplena
sia efekto ne malkreskigas

la granda rekteco - aspektas malrektadan
la granda kvalito - aspektas ombrecan
la granda elokventeco - aspektas balbutaecan

la restado venkas la agitecon
la malvarma venkas la varman

pureco kaj restado estas la agordo de la mondo


46
sob o céu há curso...
desatrelam-se os corcéis para o adubo

sob o céu não há curso...
éguas de batalha procriam na fronteira

maior culpa: - aquiescer o desejo
maior violação: - não saber bastar-se
maior falta: - desejar obter

portanto

sabendo bastar-se ao que basta sempre basta

sub la ĉielo ekzistas vojo...
oni maluniigas la batalĉevalojn por la sterko

sub la ĉielo ne ekzistas vojo...
batalaj ĉevalinoj naskigas apud la landlimo

pligranda kulpo: - alliĝi la deziro
pligranda perfortaĵo: - ne scii sufiĉiĝi
pligranda manko: - deziri havi

tial

sciante satiĝi pri kio sufiĉas ĉiam sufiĉas


47
sem sair de casa - conhece-se o mundo
sem espiar pela janela - vê-se o curso do céu
quanto mais longe se vai - tanto menos se conhece

por isso o homem santo...

não perambula... - e conhece
não olha... - e nomeia
não atua... - e realiza

sen eliri dome - oni konas mondon
sem ekrigardi tra fenestro - oni vidas la vojon de la ĉielo
ju pli longe oni iras - des malpli oni konas

tial la sankta homo...

ne vagas... - kaj konas
ne rigadas... - kaj nomigas
ne agas... - kaj realigas


48
no estudo - dia a dia se cresce
no curso - dia a dia se decresce

decrescendo a mais decrescer
chega-se ao não-atuar

não atuando nada fica por atuar

conquista-se o mundo sempre por não ter afazeres
bastam afazeres que não se conquista o mundo

kun la lernado - tago post tago oni kreskigas
en la vojo - tago post tago oni malkreskigas

malkreskigante al plu malkreskigi
oni atingas al ne-agi

ne agante nenion restas por agi

oni konkeras la mondon ĉiam por ne havi devojn
sufiĉas devoj ke oni ne konkeras la mondon


49
o homem santo não tem coração constante
pelo coração das cem famílias faz seu coração

com o bom - eu sou bom
com o não bom - também sou bom

tal é a bondade da virtude

com o fiel - eu sou fiel
com o não fiel - também sou fiel

tal é a fidelidade da virtude

sob o céu o homem santo é conciliador
faz os corações se misturarem sob o céu

as cem famílias lhe emprestam olhos e ouvidos
o homem santo a todos acriança

la sankta homo ne havas ĉiama koro
per kor de la cent familioj li faras sian koron

kun la bona - mi estas bona
kuna la ne bona - mi ankaŭ estas bona

tia estas la boneco de la virto

kun la fida - mi estas fida
ku la ne fida - mi ankaŭ ne estas fida

tia estas la fideco de la virto

sub la ĉielo la sankta homo estas akordiganto
li faras la korojn mikisiĝas sub la ĉielo

la cent familioj pruntedonas al li okuloj kaj aŭdosentoj
la sankta homo infanigas ĉiujn


50
expor vida é impor morte

os adeptos da vida - três em dez
os adeptos da morte - três em dez
os que levam a vida ao campo de morte - também três em dez

e a razão?
viverem intensamente a vida

ouve-se do bom cultor da vida:

em terra - não topa com rinocerontes ou tigres
na liça - não sofre com armas e escudos

o rinoceronte não tem onde fincar o chifre
o tigre não tem onde fincar as garras
as armas não tem onde enfiar a lâmina

e a razão?
não ter campo de morte

elmontri vivon estas devigi morton

la anoj de la vivo - tri el dek
la anoj de la morto - tri el dek
kiuj ke kondukas vivon al kampo por morto - ankaŭ tri el dek

kaj la motivo?
vivadas intense la vivon

oni aŭdas de bona kulturulo de la vivo:

tere - ne kontaŭas renocerojn kaj tigrojn
arene - ne suferas pro armiloj kaj ŝildoj

rinocero ne havas kien meti kornon
tigro ne havas kien meti ungegon
armiloj ne havas kien meti klingon

kaj la motivo?
ne havi kampon por morto


51o curso lhe - dá vida
a virtude - dá cultivo
a substância - dá forma
o ambiente - dá desenvolvimento

pro isso
as dez mil coisas...
todas a venerar o curso e dignificar a virtude

a veneração do curso - a dignificação da virtude
eis que não se ordena - vêm sempre por si

portanto
o curso - lhe dá vida
a virtude - dá cultivo
o crescimento - dá aprimoramento
a proteção - dá maturação
a manutenção - dá renovação

gerar - sem possuir
atuar - sem depender
presidir - sem controlar

diz-se virtude mística

la vojo ĝin - donas vivo
la virto - donas kultivon
la substanco - donas formon
la medio - donas progresadon

tial
la dek mil aferoj...
ĉiuj laŭdante la vojon kaj indigi la virton

la laŭdado de la vojo - la indigado de la virto
jen keoni ne ordenas - venas ĉiam per si mem

tial
la vojo - ĝin donas vivo
la virto - donas kultivon
la kreskado - donas perfektadon
la protektado - donas spertecon
la tenado - donas renovadon

generi - sen posedi
agi - sen dependi
prezidi - sen kontroli

on diras mistika virto


52
o mundo tem origem
esta é considerada a mãe do mundo

já tendo a mãe
conhece-se o filho

já conhecido o filho
novamente guarda-se a mãe

desaparecendo o corpo não periga

tapando suas entradas
trancando suas portas
fidando o corpo - não se aflige

abrindo suas entradas
prosperando seus afazeres
findando o corpo - não se salva

ver o pequeno soa: - alumbramento
conservar a suavidade soa: - força

se usar sua luz retomando à sua iluminação
nada perde quando o corpo espectrificar

isto se diz: - revestir de eternidade

mondo havas originon
tiu ĉi estas konsiderita patrino de la mondo

jam havante la patrinon
oni konas filon

jam konite la filo
denove gardiĝas patrino
malaperante la korpon ne danĝeras

ŝtopante siajn enirejojn
ŝtopante siajn pordojn
fidante la korpon - oni ne afliktas

malfermante sijan enirejojn
prosperante siaj aferoj
fidante la korpon - oni ne savas

vidi etan sonas: - ravecon
konservi mildecon sonas: - forton

se uzi sian lumon retenante sian lumadon
nenion perdas kiam la korpo spektrigi

tio oni diras: - kovri per senfineco


53
se eu tivesse um saber especializado
e agisse conforme o grande curso
justamente sua efetuação eu temeria

o grande curso é bem plano
mas o povo gosta dos atalhos

a corte está bem mondada
mas os campos bem acizanados
e os celeiros bem vazios

enfeitam-se com brocados letrados
andam com espadas afiadas
enjoados com comes e bebes
bens e riquezas em profusão

isto se diz: - ostentar rapina

não! não é o curso!

se mi havus specialscio
kaj agus laŭ la granda vojo
ĝuste sia efektivigado mi timus

la granda vojo estas tre ebena
sed al popolo plaĉas ŝparvojoj

la kortumo estas bone sarkita
sed kamparoj bone neharmonigitaj
kaj grenejoj tute malplenaj

garnaĵiĝas per literitaj brokaĵoj
paŝas kun akraj glavoj
naŭzitaj per manĝaĵoj kaj drinkaĵoj
havaĵoj kaj riĉecoj troe

tio oni diras: - pompi rabon

ne! ne estas la vojo!


54
quem planta o bem - este não perde a raiz
quem abraça o bem - este não se separa

e filhos e netos não cessarão o culto ancestral

cultivado na pessoa - a virtude será eficiente
cultivado na família - a virtude será copiosa
cultivado na comunidade - a virtude será durável
cultivado no reino - a virtude será fecunda
cultivado no mundo - a virtude será universal

portanto

pela pessoa - ver as pessoas
pelas famílias - ver as famílias
pela comunidade - ver as comunidades
pela nação - ver as nações
pelo mundo - ver o mundo

eu como sei que o mundo é assim?

pelo aqui

kiu semas la bonon - tiu ĉi ne perdas radikon
kiu brakumas la bonon - tiu ĉi ne malunuiĝas

kaj filoj kaj nepoj ne ĉesas la praa klero

kultivante en la homon - la virto estos efika
kultivante en la familion - la virto estos sufiĉega
kultivante en la komonumon - la virto estos daŭra
kultivante en la regnon - la virto estos naskema
kultivante en la mondon - la virto estos universala

tial

per homo - vidu homojn
per familioj - vidu familiojn
per komonumojn - vidu komonumojn
per nacio - vidu naciojn
per mondo - vidu mondon

kiel mi scias ke mondo estas tiel?

per ĉi tie


55
quem possui o denso da virtude
assemelha-se a uma criança nua

insetos venenosos não a picam
feras não a estraçalham
aves de rapina não a arrebatam

ossos moles tendões elásticos
mas agarra com força
ainda não conhece o acasalamento
mas o falo fala ereto
é o auge do sêmen

o dia inteiro grita sem rouquejar
é o auge da harmonia

conhecer a harmonia soa: - eternidade
conhecer a eternidade soa: - iluminação
acrescer a vida soa: - fatalidade
o coração no controle do sopro soa: - rigidez

as coisas reforçando-se caducam

isso se diz - sem curso
sem curso - logo o decurso

kiu posedas la denso de la virto
similas sin al nuda infano

venenaj insektoj ne pikas ĝin
rabbestoj ne disŝiras ĝin
rabbirdoj ne forprenas ĝin

molaj ostoj elastaj tendenoj
sed ekkaptas forte
ankoraŭ ne konas geigon
sed la diro diras erekte
estas apogeo de la spermo

tute tago ĝin krias sen raŭkiĝos
estas apogeo de la harmonio

koni harmonion sonas: - senfinecon
koni senfinecon sonas: - iluminecon
aldoni al vivo sonas: - fatalon
koro je konrolo de blovo sonas: - rigidecon

aferoj refortiĝas kadukiĝas
tio oni
diras - sen vojo
sen vojo - baldaŭ devojo


56
quem sabe - não fala
quem fala - não sabe

tapar - as entradas
trancar - as portas
abrandar - o cume
desfazer - o emaranhado
harmonizar - a luz
conglobar - o pó

diz-se: - união mística

portanto

ela é incompatível com a intimidade
ela é incompatível com a estranheza

ela é incompatível com o ganho
ela é incompatível com a perda

ela é incompatível com a dignidade
ela é incompatível com a vileza

portanto

constitui a dignidade do mundo

kiu scias - ne parolas
kiu parolas - ne scias

ŝtopi - la enirojn
fermi - la pordojn
kvietigi - la pinton
malfari - la embarason
harmonigi - la lumon
amasigi - la polvon

onin diras: - mistika unuiĝo

tial

ĝi estas neakordigebla kun la intimeco
ĝi estas neakordigebla kun la fremdaĵo

ĝi estas neakordigebla kun la profito
ĝi estas neakordigebla kun la malprofito

ĝi estas neakordigebla kun la indeco
ĝi estas neakordigebla kun la malamikeco

tial

konsistigas la indecon de la mondo


57
com a normalidade - governa-se o reino
com a anormalidade - usam-se as armas

por não ter afazeres conquista-se o mundo

como eu sei que é assim?
pelo aqui

sob o céu

quanto mais tabus e superstições
tanto mais pobre o povo

quanto maior a potestade da corte
tanto mais caótico o reino

quanto maior a inventiva dos homens
tanto mais coisas anormais

quanto mais leis e decretos promulgados
tanto mais ladrões e assaltantes

por isso
um homem santo esclareceu:

eu sem atuar - o povo mudou por si
eu amante do repouso - o povo por si endireitou
eu sem afazeres - o povo por si enriqueceu
eu sem desejos - o povo por si lenho-tosco

kun normaleco - oni regnas regnon
kun malnormaleco - oni uzas armojn

por ne havi aferoj oni konkeras mondon

kiel mi scias ke estas tiel?
per ĉi tie

sub ĉielo

ju pli tabuoj kaj superstiĉoj
des pli malriĉa la popolo

ju pligranda la potenco de la kortumo
des pli kaosa la regno

ju pligranda elpesado de la homoj
des pli malnormalaj aferoj

ju pli leĝoj kaj dekretoj publikigitaj
des pli ŝtelistoj kaj rabistoj

tial
unu sankta homo klarigis:

mi sen agi - popolon ŝanĝis mem
mi amanta de restado - popolo mem rektiĝis
mi sen aferoj - popolo mem riĉiĝis
mi sen deziroj - popolo mem ksilemo-krudo


58
governo velado e sonado - povo expresso e desperto
governo vigilante e atuante - povo retraído e omisso

desgraça! - em ti apoia-se a felicidade
felicidade! - em ti encosta-se a desgraça

quem lhes conhece os limites?

na anomia... - o normal passa por anormal
- o bom passa por simulacro

o desvio do homem... - teus dias teimosamente duram

por isso o homem santo...

enquadra - sem demarcar
canteia - sem talhar
corrige - sem deformar
transluz - sem ofuscar

registaro zorgita kaj sonita - popolo ekspresita kaj vigliga
registaro rigardante kaj agante - popolo retirita kaj preterlasa

malfeliĉo! - en vi oni apogas la feliĉecon
feliĉeco! - en vi oni apogas la malfeliĉo

kiu ilin konas limoj?

en anarkio... - la normala aspektas per malnormala
- la bona aspektas per ŝajniĝo

la deturnado de la homo... - viaj tagoj obstine daŭras

tial la sankta homo...

enkadrigas - sen markigi
anguligas - sen tranĉi
korektigas - sen deformi
translumigi - sen blindigi


59
no governo do homem - no serviço do céu
nada como temperança

só a temperança se diz submissão prévia
a submissão prévia diz-se virtude reiterada

virtude reiterada - então invencibilidade
invencibilidade - então não se conhecem os limites
sem os limites - então pode-se ter o reino

tendo a mãe do reino - pode-se perdurar

isto se diz: - raiz profunda - haste firme

é o curso da vida longa e visão perpétua

en homa registarado - en ĉiela servo
nenio kiel moderigado

nur la moderigado oni diras antaŭan cedadon
la antaŭan cedadon onin diras repitada virto

ripetada virto - do nevenkebleco
nevenkebleco - do oni ne konas limojn
sen la limoj - do onin povas havi regnon

havante la patrino de la regno - onin povas daŭrigi

tio oni diras: - profundan radikon - stipon firman

estas vojo de longa vivo kaj ĉiama vidado


60
reger um grande reino é como fritar peixe miúdo

no mundo governado pelo curso
espectros não passam por espíritos

não só espectros não passam por espíritos
espíritos também não atormentam pessoas

não só espíritos não atormentam pessoas
o homem santo também não as atormenta

eis que ambos não se atormentando
a virtude congrega nele reintegrado

regi grandan regnon estas kiel friti etan fiŝon

en mondo regita per vojo
spektroj ne ŝajnigas sin per spiritoj

ne nur spekroj ne ŝajnigas sin per spiritoj
la sankta homo ankaŭ ne turmentas ilin

ne nur spiritoj ne turmentas homojn
la sankta homo ankaŭ ne turmentas ilin

jen ke ambaŭ ne sin turmentas
la virto kunvokas en ĝi rekompletigita


61
um grande reino é um rio no baixo curso

reunião do mundo - fêmea do mundo

a fêmea sempre pelo repouso vence o macho
pelo repouso ela fica abaixo

portanto

se um grande reino ficar abaixo de um pequeno
então o grande conquista o pequeno

se um pequeno reino ficar abaixo de um grande
então o pequeno conquista o grande

portanto

uns ficam abaixo para conquistar
outros estando abaixo conquistam

um grande reino só quer juntar e nutrir pessoas
um pequeno reino - só quer participar e servir pessoas

eis que para ambos conquistarem o almejado
convém que o grande fique abaixo

unu granda regno esas rivero en malalta vojo

kunvenado de la mondo - ino de la mondo

ino ĉiam per restado venkas viron
per restado ŝi restas sube

tial

unuj restas sube por konkeri
aliaj restante sube konkeras

granda regno nur - volas kunigi kaj nutrigi homojn
malgranda regno - nur volas partopreni kaj servi homojn

jen ke por ambaŭ konkeros la celadon
kongruas ke la granda restas sube


62
curso... - recolhimento das dez mil coisas
tesouro dos bons - refúgio dos não bons

belas palavras - podem negociar honras
nobre conduta - pode destacar dos outros

mas por que rejeitar os não bons?

portanto

foi instituído o filho do céu
estabelecidos os três duques

contudo empunhar o centro de jade
e com este à frente desfilar na quadriga
não vale assentar e adentrar-se no curso

e a razão dos antigos apreciarem o curso?

não soa assim;

quem pede - dele recebe
quem tem culpa - por ele evita a perversão

portanto

constitui a dignidade do mundo

vojo... - kolektado de la dek mil aferoj
tezoro de la bonuloj - rifuĝejo de la ne bonuloj

belaj vortoj - povas negocii honoroj
nobla konduto - povas destaki de aliuloj

sed kial malakcepti la ne bonuloj?

tial

estis kreita la filo de la ĉielo
establitaj la tri dukoj

tamen teni la mezo de la jado
kaj ku tiu frunte defili en la kvdrigo
ne kontas sidiĝi kaj eniriĝi en la vojo

kaj la kialo por la anktikvuloj plaĉis la vojon?

ne sonas tiel:

kiu petas - de tiu ricevas
kiu havas kulpon - per ĝi evitas malvirton

tial

konsistigas la indecon de la mondo


63
atue - o não-atuar
ocupe-se - em não se ocupar
saboreie - o sem-sabor

engrandeça o pequeno
converta discórdia em virtude
delineie o difícil do fácil
faça o grande sua pequenez

por isso

o homem santo nunca se engrandece
e pode realizar sua grandeza

eis que promessas levianas decerto são de pouca fé
muito fácil decerto é bem difícil

por isso

o homem santo considera tudo bem difícil
portanto não fica difícil

agu - la ne-agi
okupiĝu - pri ne sin okupi
gustumu - la sen-gusto

grandigu la etan
aliigu disakordon en virto
planu la malfacilan de la facila
faru grandan via malgrandeco

tial

la sankta homo neniam grandigiĝas
kaj povas realigi sian grandecon

jen ke facilanimaj promesoj certe estas ne fidinda
tre facila certe estas multe malfacila

tial

la sankta homo konsideras tute tre malfacila
tial ne restas malfacila


64
calmo - é fácil manter
ainda imprevisível - é fácil programar
quebradiço - é fácil despedaçar
miudo - é fácil de espalhar

atuar no ainda não-sido
por em ordem antes de desordem

árvore que braços unidos abarcam nasceu de raiz capilar
torre de nove andares surgiu de terra justaposta
jornada de dez mil léguas começa sob os pés

o atuante - arruína-o
o abarcador - perde-o

o povo na execução da obra sempre estraga no fim
cuidando do fim como do começo não se estraga a obra

por isso o homem santo...

deseja não desejar
não valoriza bens custosos
aprende a não aprender

recorre por onde os homens transpassaram
ajudando a natureza das dez mil coisas
isso sem ousar atuar

trankvilo - estas facila tenigi
ankoraŭ neantaŭvidebla - estas facila programi
rompiĝema - estas facila disparti
eta - estas facila disigi ĝin

agi en la ankoraŭ ne-estita
meti ordone antaŭe neordone

arbo kiu unuiĝaj brakoj ĉirkaŭprenas naskiĝis el hara radiko
turo de naŭ etaĝoj ekaperis sur apdumetita tero
vojaĝo de dek mil leŭgoj komenciĝas supre la piedoj

la agante - pereigas ĝin
la kunprenigante - perdigas ĝin

la popolo dum farado de la faraĵo ĉiam malbonigas fine
zorgante de la fino kiel de la komenco oni ne malbonigas la faraĵon

tial la sankta homo...

deziras ne deziri
ne valorigas multekostajn havaĵojn
lernas ne lerni

serĉas kien la homoj transpasis
helpante la naturo de la dek mil aferoj
tio sen aŭdaci agi


65
na antiguidade os que bem atuavam o curso
não procuravam iluminar o povo
mas sim assingelá-lo

o povo é ingovernável se a sabedoria excede

portanto

governar pela sabedoria - é espoliar a nação
não governar pela sabedoria - é prosperar a nação

quem sabe os dois - aprofunda no ideal
saber aprofundar no ideal - diz-se virtude mística

virtude mística...

profunda! longínqua!

retorna com as dez mil coisas
culmina na grande concórdia

en la anktiveco kiuj ke bone agis la vojon
ne provis iluminigi la popolon
sed provi simpligi ĝin

la popolo estas negovernebla se la saĝeco troas

tial

regi per saĝeco - estas spoli la nacion
ne regi per saĝeco - estas prosperi la nacion

kiu scias pri ambaŭ - profundigas en la idealo
scii profundigi en la idealo - oni diras mistika virto

mistika virto...

profuda! fora!

revenas kun la dek mil aferoj
kulminas en la granda plenakordo


66
rios e mares podem reger os cem vales
por saberem ficar abaixo deles

portanto
regem os cem vales

por isso o homem santo...

desejando ficar acima do povo
deve nas palavras ficar abaixo

desejando ficar à frente do povo
deve na sua pessoa ficar atrás

por isso o homem santo...

fica acima - e o povo não sente o peso
fica à frente - e o povo não sofre prejuízo

por isso

o mundo é alegremente impelido

e sem nenhuma opressão

por não disputar
sob o céu não se pode com ele disputar

riveroj kaj maroj povas regi la cent valojn
pro scii resti sube ili

tial
regas la cent valojn

tial la sankta homo...

deziranta stari super la popolo
devas per la vortoj stari sube

deziranta stari antaŭe de la popolo
devas en sia homo stari malantaŭe

tial la sankta homo...

stari super - kaj la popolo ne sentas la pezon
stari antaŭe - kaj la popolo ne malprofitas

tial

la mondo estas gaje instigita

pro ne disputi
sub ĉielo oni ne povas kontraŭ ĝi disputi


67
sob o céu todos dizem que por ser grande
meu curso aparenta anormalidade

só por ser grande parece anormal
se normal há muito seria insignificante

eu tenho três jóias para guardar e cuidar

a primeira soa: - misericórdia
a segunda soa: - moderação
a terceira soa: - não ousar primazia

primeiro misericórdia - depois coragem
primeiro moderação - depois generosidade
primeiro não ousar primazia - depois dirigir o funcionalismo

hoje - sem misericórdia - quer-se coragem
sem moderação - quer-se generosidade
sem ficar atrás - quer-se primazia

isso já é morte!

eis que a misericórdia na ofensiva vence
na defensiva consolida

quem o céu quer salvar protege pela misericórdia

sub ĉielo ĉiuj diras ke pro esti granda
mia vojo aspektas malnormalecon

nur por esti granda aspektas malnormalan
se normala antaŭ de longe estus senvalora

mi havas tri juvelojn por gardi kaj zorgi

unua sonas: - kompaton
dua sonas: - moderadon
tria sonas: - ne aŭdaci superecon

unua kompato - post kuraĝo
dua moderado - post bonvolemo
tria ne aŭdaci superecon - post direkti la funkciismon

numtempe - sen kompato - oni volas kuraĝon
sen moderado - oni volas bonvolemon
sen stari malantaŭe - oni voli superecon

tio jam estas morton!

jen ke la kompato en la atako venkas
en la malatako konsitigas

kiu la ĉielo volas savi protektas per kompato


68
quem bem sabe fazer o militar - não é marcial
quem bem sabe guerrear - não é colérico
quem bem sabe vencer o inimigo - não se faz presente
quem bem sabe utilizar homens - fica abaixo deles

isto se diz: - virtude de não competir
isto se diz: - força empregar homens
isto se diz: - o auge das bodas do céu

kiu bone scias fari batalan - ne estas milita
kiu bone scias militi - ne estas kolera
kiu bone scias venki malamikon - ne fariĝas ĉeesto
kiu bone scias uzi homojn - stari sube ilin

tio oni diras: - virto de ne konkuri
tio oni diras: - forto uzi homojn
tio oni diras: - la apogeo de la ĉieja jubileo


69
de um estrategista a máxima:

eu não ouso ser o senhor - mas o hóspede
não ouso avançar uma polegada - recuo um pé

isto se diz:

avançar - sem avançada
rechaçar - sem braços
repelir - sem hostilizar
capturar - sem armas

maior desastre: - desconsiderar o inimigo
desconsiderar o inimigo seria perder minhas jóias

portanto

exércitos antagônicos em confronto
o que for compassivo vence

el strategisto la maksimo:

mi ne aŭdacas estos mastro - sed la gasto
mi ne aŭdacas antaŭeniri unu colon - mi malantaŭen unu piedo

tio oni diras:

antaŭeniri - sen antaŭenirado
refuti - sem brakoj
repuŝi - sen malamike agi
kapti - sen armoj

plej granda akcidento: - nekonsideri la malamikon
nekonsideri la malamikon estus perdi miajn juvelojn

tial

militistaroj antagonismaj batale
kio estos kompatado venkas


70
minhas palavras... - bem fáceis de conhecer
- bem fáceis de praticar

sob o céu

são incognoscíveis - são impraticáveis

as palavras têm tradição
os eventos têm regente

eis que só por não ter conhecer
não se conhece o eu

os que conhecem o eu são raros
então o eu é preciosidade

por isso

sob o traje aldeão o homem santo abriga jade

miaj vortoj... - vere facila por konos
- vere facila por praktikos

sub la ĉielo

estas nekoneblaj - estas neprakteblaj

la vortoj havas tradicion
la okzaoj havas reganton

jen ke nur por ne koni vin
onin ne konas la mi

kiuj konante la mi estas sporadaj
do la mi estas multekosta

tial

sub la vesto vilaĝano la sankta homo ŝirmigas jadon


71
saber não saber - sublima
não saber saber - aliena

homem santo não se aliena
porque aliena a alienação

e só porque aliena a alienação
não se aliena

por isso
não se aliena

scii ne scion - altega
ne scii scion - alienas

sankta homo ne alieniĝas
ĉar alienas la alienon

kaj nur ĉar alienas la alienon
ne alieniĝas

tial
ne sin alienas


72
o povo não teme autoridade
então advém a grande autoridade

nada comprime sua moradia
nada oprime sua subsistência

só por não haver opressão não há ressentimento

por isso o homem santo

conhece-se a si mesmo - sem se exibir
ama-se a si mesmo - sem se dignificar

portanto
afasta o ali - agarra o aqui

la popolo ne timigas aŭtoritaton
do postvenas la grandan aŭtoritaton

nenio premas sian hejmon
nenio subjugas sian vivtenon

nur por ne ekzisti subjugon ne ekzistas resento

tial la sankta homo

koni sin al si mem - sen montriĝi
ama sin al si mem - sen laŭtiĝi

tial
formovas la tie - ekkaptas la tie ĉi


73
coragem com ousadia - então morte
coragem sem ousadia - então sobrevivência

ambas... - ora benéficas - ora maléficas

aquilo que o céu abomina alguém sabe a razão?

por isso
o homem santo ainda aumenta as dificuldades

o curso do céu...
sem competir - sabe bem vencer
sem falar - sabe bem responder
sem conclamar - vêm por si
e passo a passo sabe bem dispor

a rede do céu é espaçosa...
largas malhas e nada tresmalha

kuraĝo kun aŭdaco - do morto
kuraĝo sen aŭdaco - do postvivado

ambaŭ... - jen bonfaritaj - jen malbonfaritaj

tio kio ĉielo abomenas iun scias kaŭzon?

tial
la sankta homo ankoraŭ kreskigas la malfaciloj

la vojo de la ĉielo...
sen konkuri - scii bone venki
sen paroli - scii bone respondi
sen alvoki - venas per si
kaj paŝo post paŝo scias bone aranĝi

la reto de ĉielo estas larĝa
larĝaj reteroj kaj nenio forreteras


74
o povo não teme a morte...
para que assustá-lo com a morte?

se o povo sempre temesse a morte
se ao inventor eu capturasse para matá-lo
quem ousaria?

há sempre o ofício da morte a executar

eis que usurpar o lugar da morte
seria talhar em lugar do grande lenhador
raro seria não ferisse as mãos

la popolo ne timigas morton...
por ke ĉu timigas ĝin pri la morto?

se popolo ĉiam timigus la morton
se al la elpensulo mi kaptus por mortigi ĝin
kiu aŭdacos?

ekzistas ĉiam ofico de la morto por ezerci

jen ke trokapti anstataŭ la morton
estus tranĉi anstataŭ la granda lignisto
sporada estus ne vundus la manojn


75
a fome do povo...
são seus superiores a devorar impostos
por isso - a fome

o desgoverno do povo...
são seus superiores em atuação
por isso - o desgoverno

desdém do povo pela morte...
são seus superiores no frenesi da vida
por isso - o desdém da morte

eis que só quem não atua no viver
esse é virtuoso para dignificar a vida

malsato de la popolo...
estas siaj regantoj dismanĝante taksojn
tial - la malsato

malrego de la popolo...
estas siaj regantoj agante
tial - la malrego

malŝato de la popol per morto...
estas siaj regantoj en la malpacienco de la vivo
tial - la malŝato pri morto

jen ke nur kiu ne agas en la vivado
tiu estas virtua kaj indigi la vivon


76
o nascer do homem - é pois - suave e fraco
seu morrer - é pois - rígido e forte
o nascer da planta - é pois - suave e tenro
seu morrer - é pois - murcho e seco

portanto
rigidez e força - são adeptos da morte
suavidade e fraqueza - são adeptos da vida

por isso
arma é forte - então não vence
árvore é forte - então vira arma

força e grandeza - são inferiores
suavidade e fraqueza - são superiores

naskiĝo de homo - estas ĉar - mola kaj malforta
sia mortiĝo - estas ĉar - rigida kaj forta
naskiĝo de kreskaĝo - estas ĉar - mola kaj milda
sia mortiĝo - estas ĉar - velka kaj seka

tial
rigideco kaj forto - estas adeptoj de la morto
mildeco kaj malforto - estas adeptoj de la vivo

tial
armo estas forta - do ne venkas
arbo estas forta - do fariĝas armo

forto kaj grandeco - estas malsuperaj
mildeco kaj malforteco - estas superaj


77
o curso do céu...
como lembra o retesar do arco!

o elevado - é abaixado
o baixo - é levantado
o mais - é tirado
o menos - é completado

o curso do céu...
tira do mais e completa o menos
o curso do homem é o reverso:
tira do menos para ofertar ao mais

quem pode ter a mais para ofertar ao mundo?
só quem tem o curso

por isso o homem santo
atua - sem depender
realiza a obra - sem se ater
ele não quer mostrar-se virtuoso

la vojo de ĉielo...
kiel memoras la streĉi de la pafarko!

la supera - estas subita
la suba - estas superita
la pli - estas tirita
la malpli - estas plenita

la vojo de ĉielo...
tiras de la pli kaj plenas la malpli
la vojo de la homo estas la posta flanko:
tiras de la mapli por oferi al pli

kiu povas havis plie por oferi al mondo?
nur kiu havas la vojon

tial la sankta homo
agas - sen dependi
realigas la faradon - sen sin laĉligi
ĝi ne volas montriĝis virta


78
sob o céu
nada mais suave e mole do que a água
nada supera no combate ao rígido e forte
por que nada pode modificá-la
a fraqueza - vence a força
a suavidade - vence a dureza

sob o céu
isso não se pode conhecer
isso não se pode praticar

por isso afirmou um homem santo:
quem arca com a sujeira do reino
pode dizer-se senhor do culto agrário
quem arca com os males do reino
pode dizer-se rei do mundo

palavras corretas parecem o reverso

sub la ĉielo
nenio pli milda kaj mola ol akvo
nenio superas dum batalo la rigida kaj forta
ĉar nenio povas ŝanĝi ĝin
la malforteco - venka forton
la mildeco - venkas malmolon

sub la ĉielo
tio oni ne povas koni
tio oni ne povas praktiki

tial asertas la sankta homo:
kiu alfrontas pri la rega malpuraĵo
povas onin diras mastro de la kampa diservo
kiu alfrontas pri la rega malbonaĵoj
povas onin diras reĝo de la mondo

vortoj korektaj ŝajnas la postan flankon


79
no ajuste de uma grande discórdia
é inevitável subsistir discórdia
como pensar que seja um bem?

por isso o homem santo...
cumpre a talha esquerda do contrato
não obriga a outra parte
com virtude - cumpre-se o dever
sem virtude - cumpre-se a cobrança

o curso do céu sem ser sentimental
sempre fica com o homem bom

en la akomodo de granda malakordo
estas neevitebla vivteni malakordon
kiel pensis ke estas unu havaĵo?

tial la sankta homo...
plenumas la tranĉadon maldekstra de la kontrakto
ne devigas alian parton
virte - plenumiĝas la devo
sen virte - plenumiĝas la pagpostulo

la vojo de ĉielo sen esti senta
ĉiam restas kun la bona homo


80
pequeno reino - pouca gente
instrumentos de dez ou cem - que não se usem
as pessoas no temor da morte - sem êxodos
barcos e carros - sem razão para movê-los
armas e couraças - sem razão para exibí-las

oxalá o povo voltasse - ao uso do quipos
ao doce de suas comidas - à beleza de seus trajes
ao sossego de sua casa - ao confortável de seus costumes

reinos vizinhos visíveis - aqui e ali
rumor de cães e galos audíveis - aqui e ali
a gente envelheça e morra sem vaivém - aqui e ali

malgranda regno - malmulta homo
iloj el dek aŭ cent - kiuj oni ne uzas
homoj en la temigo de morto - sen eliroj
boatoj kaj ĉaroj - sen motivo por movi ilin
armoj kaj kirasoj - sen morivo por montri ilin

espereble popolo revenus - ĉi tie kaj tie
voĉbruo de hundoj kaj kokoj aŭdeblaj - ĉi tie kaj tie
la homo maljuniĝas kaj mortiĝas sen iro-veno - ĉi tie kaj tie


81
palavras fiéis - não são belas
belas palavras - não fazem fé

o bom - não se discute
o discutível - não faz bem

o saber - não é extensivo
a erudição - não faz saber

o homem santo não acumula bens
quanto mais faz aos outros - tanto mais tem para si
quanto mais dá aos outros - tanto mais é em si

o curso do céu beneficia - sem prejudicar
o curso do homem santo atua - sem disputar

fida vortoj - ne estas belaj
belaj vortoj - ne estas fida

bona - oni ne diskutas
diskutebla - ne estas bona

scio - ne estas vastebla
erudicio - ne estas scio

la sankta homo ne amasigas havaĵojn
ju pli faras al aliuloj - des pli havas por si
ju pli doni al aliuloj - des pli estas en si

la vojo de ĉielo bonfare - sen malhelpi
la vojo de sankta homo aagas - sen disputi
           

Esse conteúdo (exceto tradução em português) está disponibilizado sobre a licença de uso - Tiu enhavo (escepte portugala traduko) estas disponebla sur uza permesilo LiPE

Um comentário:

  1. "Iam, kiuj voje iris,
    ne donis scion al popol',
    en naiveco ili fidis.
    Ja gvidon malfaciligus,
    se l' popolo de scio rafinigxus."

    ResponderExcluir